کد مطلب:1078 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:311
مواردی که انسان می تواند معامله را بهم بزند
مواردی كه انسان می تواند معامله را بهم بزند
مسأله 2131 ـ حق بهم زدن معامله را خیار می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را بهم بزنند:
اول ـ آنكه از مجلس معامله متفرق نشده باشند، و این خیار را خیار مجلس می گویند.
دوم ـ آنكه مغبون شده باشند(خیار غبن).
سوم ـ در معامله قرارداد كنند كه تا مدت معینی هر دو یا یكی از آنان بتوانند معامله را بهم بزنند(خیار شرط).
چهارم ـ فروشنده یا خریدار، مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و كاری كند كه قیمت مال در نظر مردم زیاد شود(خیار تدلیس).
پنـجم ـ فروشنده یا خریدار، شرط كند كه كاری انجام دهد، یا شرط كند مالی را كه می دهد طور مخصوصی باشد، و به آن شرط عمل نكند، كه در این صورت دیگری می تواند معامله را بهم بزند(خیار شرط).
شــشم ـ در جنس یا عوض آن عیبی باشد(خیار عیب).
هفـتم ـ معلوم شود مقداری از جنسی را كه فروخته اند، مال دیگری است، كه اگر صاحب آن به معامله راضی نشود، خریدار می تواند معامله را بهم بزند، یا پول آن مقدار را از فروشنده بگیرد. و نیز اگر معلوم شود مقداری از چیزی را كه خریدار عوض قرار داده، مال دیگری است و صاحب آن راضی نشود، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند، یا عوض آن مقدار را از خریدار بگیرد(خیار شركت).
هشتـم ـ فروشنده خصوصیات جنس معینی را كه مشتری ندیده به او بگوید، بعد معلوم شود طوری كه گفته نبوده است، كه در این صورت مشتری می تواند معامله را بهم بزند و نیز اگر مشتری خصوصیات عوض معینی را كه می دهد بگوید، بعد معلوم شود طوری كه گفته نبوده است، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند(خیار رؤیت).
نــهم ـ مشتری پول جنسی را كه نقد خریده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل ندهد، كه اگر مشتری شرط نكرده باشد كه دادن پول را تأخیر بیندازد، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند، ولی اگر جنسی را كه خریده مثل بعضی از میوه ها باشد كه اگر شب بماند ضایع می شود، چنانچه پول آن را ندهد، و شرط نكرده باشد كه دادن پول را تأخیر بیندازد، فروشنده می تواند معامله را پیش از ضایع شدن بهم بزند(خیار تأخیر).
دهــم ـ حیوانی را خریده باشد، كه در این صورت تا سه روز می تواند معامله را بهم بزند، و اگر در عوضِ حیوانی كه خریده، حیوان دیگری داده باشد، فروشنده هم تا سه روز می تواند معامله را بهم بزند(خیار حیوان).
یازدهم ـ فروشنده نتواند جنسی را كه فروخته تحویل دهد، مثلاً اسبی را كه فروخته فرار نماید كه در این صورت مشتری می تواند معامله را بهم بزند(خیار تعذر تسلیم). و احكام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
مسأله 2132 ـ اگر خریدار قیمت جنس را نداند، یا در موقع معامله غفلت كند و جنس را گرانتر از قیمت معمولی آن بخرد، چنانچه به قدری گران خریده كه مردم به آن اهمیت می دهند، می تواند معامله را بهم بزند و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند، یا موقع معامله غفلت كند و جنس را ارزنتر از قیمت آن بفروشد، در صورتی كه مردم به مقداری كه ارزان فروخته اهمیت بدهند، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2133 ـ در معامله بیع شرط، كه مثلاً خانه هزار تومانی را به دویست تومان می فروشند و قرار می گذارند كه اگر فروشنده سر مدت، پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند، در صورتی كه خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند، معامله صحیح است.
مسأله 2134 ـ در معامله بیع شرط اگر چه فروشنده اطمینان داشته باشد كه هر گاه سر مدت پول را ندهد، خریدار ملك را به او می دهد معامله صحیح است، ولی اگر سر مدت پول را ندهد، حق ندارد ملك را از خریدار مطالبه كند، و اگر خریدار بمیرد، نمی تواند ملك را از ورثه او مطالبه نماید.
مسأله 2135 ـ اگر چای اعلا را با چای پست مخلوط كند و به اسم چای اعلا بفروشد، مشتری می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2136 ـ اگر خریدار بفهمد مالی را كه گرفته عیبی دارد مثلاً حیوانی را بخرد و بفهمد كه یك چشم آن كور است، چنانچه آن عیب پیش از معامله در مال بوده و او نمی دانسته، می تواند معامله را بهم بزند، یا فرق قیمت سالم و معیوب آنرا معین كند و به نسبت تفاوت قیمت سالم و معیوب، از پولی كه به فروشنده داده پس بگیرد. مثلاً مالی را كه به چهار تومان خریده ، اگر بفهمد معیوب است در صورتی كه قیمت سالم آن هشت تومان است و قیمت معیوب آن شش تومان باشد، چون فرق سالم و معیوب یك چهارم می باشد، می تواند یك چهارم پولی را كه داده، یعنی یك تومان از فروشنده بگیرد.
مسأله 2137 ـ اگر فروشنده بفهمد در عوضی كه گرفته عیبی هست، چنانچه آن عیب پیش از معامله در عوض بوده و او نمی دانسته، می تواند معامله را بهم بزند، یا تفاوت قیمت سالم و معیوب را به دستوری كه در مسأله پیش گفته شد بگیرد، در صورتی كه برگرداندن ممكن نباشد یا خریدار به دادن تفاوت راضی شود.
مسأله 2138 ـ اگر بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن مال عیبی در آن پیدا شود، خریدار می تواند معامله را بهم بزند، و نیز اگر در عوض مال بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن، عیبی پیدا شود، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند، ولی اگر بخواهند تفاوت قیمت بگیرند اشكال دارد.
مسأله 2139 ـ اگر بعد از معامله عیب مال را بفهمد و فوراً معامله را بهم نزند، دیگر حق بهم زدن معامله را ندارد.
مسأله 2140 ـ هر گاه بعد از خریدن جنس، عیب آن را بفهمد، اگر چه فروشنده حاضر نباشد، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2141 ـ در چهار صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، نمی تواند معامله را بهم بزند، یا تفاوت قیمت بگیرد:
اول ـ آنكه موقع خریدن، عیب مال را بداند.
دوم ـ به عیب مال راضی شود.
سوم ـ در وقت معامله بگوید: اگر مال عیبی داشته باشد، پس نمی دهم و تفاوت قیمت هم نمی گیرم.
چهارم ـ فروشنده در وقت معامله بگوید این مال را با هر عیبی كه دارد می فروشم، ولی اگر عیبی را معین كند و بگوید، مال را با این عیب می فروشم، و بعد معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار می تواند برای عیبی كه فروشنده معین نكرده مال را پس دهد، یا تفاوت قیمت بگیرد.
مسأله 2142 ـ در سه صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، نمی تواند معامله را بهم بزند، ولی می تواند تفاوت قیمت بگیرد:
اول ـ آنكه بعد از معامله در مال تصرف كند.
دوم ـ بعد از معامله بفهمد مال عیب دارد و فقط حق بر گرداندن آنرا ساقط كند.
سوم ـ بعد از تحویل گرفتن مال، عیب دیگری در آن پیدا شود. ولی اگر حیوان معیوبی را بخرد و پیش از گذشتن سه روز عیب دیگری پیدا كند اگر چه آنرا تحویل گرفته باشد، باز هم می تواند آنرا پس دهد، و نیز اگر فقط خریدار تا مدتی حق بهم زدن معامله را داشته باشد و در آنمدت، مال عیب دیگری پیدا كند، اگر چه آنرا تحویل گرفته باشد، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2143 ـ اگر انسان مالی داشته باشد كه خودش آنرا ندیده و دیگری خصوصیات آنرا برای او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصیات را به مشتری بگوید و آنرا بفروشد و بعد از فروش بفهمد كه بهتر از آن بوده، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2131 ـ حق بهم زدن معامله را خیار می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را بهم بزنند:
اول ـ آنكه از مجلس معامله متفرق نشده باشند، و این خیار را خیار مجلس می گویند.
دوم ـ آنكه مغبون شده باشند(خیار غبن).
سوم ـ در معامله قرارداد كنند كه تا مدت معینی هر دو یا یكی از آنان بتوانند معامله را بهم بزنند(خیار شرط).
چهارم ـ فروشنده یا خریدار، مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و كاری كند كه قیمت مال در نظر مردم زیاد شود(خیار تدلیس).
پنـجم ـ فروشنده یا خریدار، شرط كند كه كاری انجام دهد، یا شرط كند مالی را كه می دهد طور مخصوصی باشد، و به آن شرط عمل نكند، كه در این صورت دیگری می تواند معامله را بهم بزند(خیار شرط).
شــشم ـ در جنس یا عوض آن عیبی باشد(خیار عیب).
هفـتم ـ معلوم شود مقداری از جنسی را كه فروخته اند، مال دیگری است، كه اگر صاحب آن به معامله راضی نشود، خریدار می تواند معامله را بهم بزند، یا پول آن مقدار را از فروشنده بگیرد. و نیز اگر معلوم شود مقداری از چیزی را كه خریدار عوض قرار داده، مال دیگری است و صاحب آن راضی نشود، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند، یا عوض آن مقدار را از خریدار بگیرد(خیار شركت).
هشتـم ـ فروشنده خصوصیات جنس معینی را كه مشتری ندیده به او بگوید، بعد معلوم شود طوری كه گفته نبوده است، كه در این صورت مشتری می تواند معامله را بهم بزند و نیز اگر مشتری خصوصیات عوض معینی را كه می دهد بگوید، بعد معلوم شود طوری كه گفته نبوده است، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند(خیار رؤیت).
نــهم ـ مشتری پول جنسی را كه نقد خریده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل ندهد، كه اگر مشتری شرط نكرده باشد كه دادن پول را تأخیر بیندازد، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند، ولی اگر جنسی را كه خریده مثل بعضی از میوه ها باشد كه اگر شب بماند ضایع می شود، چنانچه پول آن را ندهد، و شرط نكرده باشد كه دادن پول را تأخیر بیندازد، فروشنده می تواند معامله را پیش از ضایع شدن بهم بزند(خیار تأخیر).
دهــم ـ حیوانی را خریده باشد، كه در این صورت تا سه روز می تواند معامله را بهم بزند، و اگر در عوضِ حیوانی كه خریده، حیوان دیگری داده باشد، فروشنده هم تا سه روز می تواند معامله را بهم بزند(خیار حیوان).
یازدهم ـ فروشنده نتواند جنسی را كه فروخته تحویل دهد، مثلاً اسبی را كه فروخته فرار نماید كه در این صورت مشتری می تواند معامله را بهم بزند(خیار تعذر تسلیم). و احكام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
مسأله 2132 ـ اگر خریدار قیمت جنس را نداند، یا در موقع معامله غفلت كند و جنس را گرانتر از قیمت معمولی آن بخرد، چنانچه به قدری گران خریده كه مردم به آن اهمیت می دهند، می تواند معامله را بهم بزند و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند، یا موقع معامله غفلت كند و جنس را ارزنتر از قیمت آن بفروشد، در صورتی كه مردم به مقداری كه ارزان فروخته اهمیت بدهند، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2133 ـ در معامله بیع شرط، كه مثلاً خانه هزار تومانی را به دویست تومان می فروشند و قرار می گذارند كه اگر فروشنده سر مدت، پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند، در صورتی كه خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند، معامله صحیح است.
مسأله 2134 ـ در معامله بیع شرط اگر چه فروشنده اطمینان داشته باشد كه هر گاه سر مدت پول را ندهد، خریدار ملك را به او می دهد معامله صحیح است، ولی اگر سر مدت پول را ندهد، حق ندارد ملك را از خریدار مطالبه كند، و اگر خریدار بمیرد، نمی تواند ملك را از ورثه او مطالبه نماید.
مسأله 2135 ـ اگر چای اعلا را با چای پست مخلوط كند و به اسم چای اعلا بفروشد، مشتری می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2136 ـ اگر خریدار بفهمد مالی را كه گرفته عیبی دارد مثلاً حیوانی را بخرد و بفهمد كه یك چشم آن كور است، چنانچه آن عیب پیش از معامله در مال بوده و او نمی دانسته، می تواند معامله را بهم بزند، یا فرق قیمت سالم و معیوب آنرا معین كند و به نسبت تفاوت قیمت سالم و معیوب، از پولی كه به فروشنده داده پس بگیرد. مثلاً مالی را كه به چهار تومان خریده ، اگر بفهمد معیوب است در صورتی كه قیمت سالم آن هشت تومان است و قیمت معیوب آن شش تومان باشد، چون فرق سالم و معیوب یك چهارم می باشد، می تواند یك چهارم پولی را كه داده، یعنی یك تومان از فروشنده بگیرد.
مسأله 2137 ـ اگر فروشنده بفهمد در عوضی كه گرفته عیبی هست، چنانچه آن عیب پیش از معامله در عوض بوده و او نمی دانسته، می تواند معامله را بهم بزند، یا تفاوت قیمت سالم و معیوب را به دستوری كه در مسأله پیش گفته شد بگیرد، در صورتی كه برگرداندن ممكن نباشد یا خریدار به دادن تفاوت راضی شود.
مسأله 2138 ـ اگر بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن مال عیبی در آن پیدا شود، خریدار می تواند معامله را بهم بزند، و نیز اگر در عوض مال بعد از معامله و پیش از تحویل گرفتن، عیبی پیدا شود، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند، ولی اگر بخواهند تفاوت قیمت بگیرند اشكال دارد.
مسأله 2139 ـ اگر بعد از معامله عیب مال را بفهمد و فوراً معامله را بهم نزند، دیگر حق بهم زدن معامله را ندارد.
مسأله 2140 ـ هر گاه بعد از خریدن جنس، عیب آن را بفهمد، اگر چه فروشنده حاضر نباشد، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2141 ـ در چهار صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، نمی تواند معامله را بهم بزند، یا تفاوت قیمت بگیرد:
اول ـ آنكه موقع خریدن، عیب مال را بداند.
دوم ـ به عیب مال راضی شود.
سوم ـ در وقت معامله بگوید: اگر مال عیبی داشته باشد، پس نمی دهم و تفاوت قیمت هم نمی گیرم.
چهارم ـ فروشنده در وقت معامله بگوید این مال را با هر عیبی كه دارد می فروشم، ولی اگر عیبی را معین كند و بگوید، مال را با این عیب می فروشم، و بعد معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار می تواند برای عیبی كه فروشنده معین نكرده مال را پس دهد، یا تفاوت قیمت بگیرد.
مسأله 2142 ـ در سه صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، نمی تواند معامله را بهم بزند، ولی می تواند تفاوت قیمت بگیرد:
اول ـ آنكه بعد از معامله در مال تصرف كند.
دوم ـ بعد از معامله بفهمد مال عیب دارد و فقط حق بر گرداندن آنرا ساقط كند.
سوم ـ بعد از تحویل گرفتن مال، عیب دیگری در آن پیدا شود. ولی اگر حیوان معیوبی را بخرد و پیش از گذشتن سه روز عیب دیگری پیدا كند اگر چه آنرا تحویل گرفته باشد، باز هم می تواند آنرا پس دهد، و نیز اگر فقط خریدار تا مدتی حق بهم زدن معامله را داشته باشد و در آنمدت، مال عیب دیگری پیدا كند، اگر چه آنرا تحویل گرفته باشد، می تواند معامله را بهم بزند.
مسأله 2143 ـ اگر انسان مالی داشته باشد كه خودش آنرا ندیده و دیگری خصوصیات آنرا برای او گفته باشد، چنانچه او همان خصوصیات را به مشتری بگوید و آنرا بفروشد و بعد از فروش بفهمد كه بهتر از آن بوده، می تواند معامله را بهم بزند.